Τι είναι η ακμή;
Η ακμή είναι μια δερματική πάθηση πολύ συχνή στους εφήβους αλλά και σε αρκετούς ενήλικες. Οφείλεται σε αλλαγές του επιπέδου των ορμονών μας (πράγμα συχνό στους εφήβους). Η ακμή εμφανίζεται όταν αρχίζει να εκκρίνεται σμήγμα μέσω μικρών οπών του δέρματος, που λέγονται θύλακες. Οι θύλακες γεμίζουν με ένα κολλώδες μείγμα κυττάρων και σμήγματος. Δημιουργούνται έτσι μαύρα στίγματα στα σημεία που το μείγμα αυτό σκουραίνει, καθώς έρχεται σε επαφή με τον αέρα. Πολλές φορές το μείγμα αυτό εγκλωβίζεται κάτω από την επιφάνεια του δέρματος και έτσι δημιουργούνται βλατίδες, φλύκταινες ή ακόμη και οζίδια ακμής και κύστεις, αυτά που στην καθομιλουμένη ονομάζουμε σπυράκια, ‘μπιμπίκια’ κλπ. Στην παθογένεια της ακμής επίσης εμπλέκεται το βακτηρίδιο P. Acnes.
Η βασική διάκριση της ακμής γίνεται ανάλογα με τον τύπο της, φλεγμονώδη ή μη φλεγμονώδη. Η φλεγμονώδης ακμή χαρακτηρίζεται κυρίως από τα κόκκινα σπυράκια, τις φλύκταινες και τα σπυράκια με πύον. Η μη φλεγμονώδης προκαλεί μόνο φαγέσωρες, είτε ανοιχτούς είτε κλειστούς.
Στις βαριές μορφής ακμές ανήκουν οι ακόλουθοι τύποι:
Συρρέουσα Ακμή (acne conglobate): εμφανίζεται συνήθως σε άντρες νεαρής ηλικίας, μεταξύ 18 και 30 ετών. Είναι χρόνια και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αφήσει ουλές στο άτομο, όταν δεν αντιμετωπίζεται εγκαίρως. Τα βασικά κλινικά της χαρακτηριστικά είναι οι κύστεις, τα αποστήματα και οι συριγγώδεις πόροι.
Κεραυνοβόλος (acne fulminans): πρόκειται για μια σπάνια μορφή ακμής σε νεαρούς άνδρες. Εκδηλώνεται στην πλάτη, στο στέρνο, στο πρόσωπο και στους ώμους και έχει ως αποτέλσμα συνήθως, τον σχηματισμό ουλών ακμής.
Ροδόχρους ακμή: Το προφίλ των ατόμων που πάσχουν από ροδόχροου ακμή είναι συνήθως άτομα άνω των 40 ετών με ανοιχτόχρωμο δέρμα. Η ροδόχρους ακμή προσβάλλει κυρίως το πρόσωπο, τα μάγουλα, το μέτωπο, τη μύτη και το πηγούνι, δημιουργώντας έντονο ερύθυμα (‘κοκκινίλες’) και ευρυαγγείες.
Πυόδερμα του προσώπου (pyoderma faciale): πρόκειται για μια σπάνια μορφή της ροδόχροους ακμής, που εμφανίζεται κατά βάση σε γυναίκες μετά την εφηβεία, η οποία μπορεί να αφήσει μόνιμες ουλές στο δέρμα.
Gram αρνητική θυλακίτιδα: πρόκειται για μία σπάνια βακτηριακή μόλυνση με κύστεις και φλύκταινες, αλλά και οζίδια σε ορισμένες περιπτώσεις, γύρω από τη μύτη και το στόμα.
Τα αίτια της ακμής
Αν και πρόκειται για μια κοινή δερματική πάθηση, τα αίτια της ακμής δεν είναι καθορισμένα με απόλυτη σαφήνεια. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί γνωστοί παράγοντες οι οποίοι συντελούν στην εμφάνιση της ακμής. Η έκκριση των ανδρογόνων κατά την διάρκεια της εφηβείας προκαλεί υπερπαραγωγή σμήγματος κυρίως . Το αποτέλεσμα είναι η αυξημένη λιπαρότητα στο δέρμα η οποία με την σειρά της αποτελεί γόνιμο περιβάλλον για την εμφάνιση της ακμής. Η έκκριση ορμονών δεν συμβαίνει μόνο στην εφηβεία, αλλά και πριν ή και κατά την διάρκεια της εμμηνόπαυσης, ή και κατά την διάρκεια της κύησης. Πολλές φορές μάλιστα, τις ορμόνες που κουβαλά η έγκυος μητέρα μπορεί να τις μεταφέρει με την σειρά της στο νεογέννητο, με αποτέλεσμα το ίδιο το βρέφος να εμφανίσει ακμή. Για την ακμή ενοχοποιείται επίσης η λοίμωξη από το βακτηρίδιο P. acnes, η κληρονομικότητα, καθώς και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και το σύνδρομο Cushing (ορμονική διαταραχή που οφείλεται σε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα).
Άλλα αίτια για την εμφάνιση της ακμής είναι τα εξής:
- Υπερανάπτυξη των τριχοθυλακικών κυττάρων της επιδερμίδας
- Χρήση αναβολικών στεροειδών
- Φάρμακα που περιέχουν κορτικοστεροειδή, αλογόνα, λίθιο ή ανδρογόνα
- Έκθεση σε υψηλά επίπεδα χλωρίου και χημικών
- Περιβαλλοντικοί ή άλλοι εξωγενείς παράγοντες
- Άγχος
- Χρήση ακατάλληλων καλλυντικών
Συμπτώματα Ακμής
Ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς και την σοβαρότητα της ακμής, εμφανίζονται διάφορα συμπτώματα, όπως:
Σμηγματόρροια: Αυξημένη έκκριση σμήγματος
Ανοιχτοί φαγέσωρες (μαύρα στίγματα- 1 με 3 mm): πρόκειται για τριχοθυλάκια που έχουν ευρύτερο άνοιγμα από το κανονικό. Είναι γεμάτα με σμήγμα, κερατίνη και νεκρά κύτταρα τα οποία έχουν υποστεί χημική αντίδραση, με αποτέλεσμα την οξείδωση της μελανίνης και την εμφάνιση του μαύρου χρώματος. Οι ανοιχτοί φαγέσωρες υπάρχουν κυρίως στη μύτη, αλλά μπορούν να εμφανιστούν και σε άλλες περιοχές του προσώπου και του σώματος.
Κλειστοί φαγέσωρες (λευκά στίγματα – 2 με 3 mm): πρόκειται για τριχοθυλάκια που περιέχουν το ίδιο μίγμα με τους ανοιχτούς φαγέσωρες με τη διαφορά ότι το άνοιγμά τους στην επιφάνεια του δέρματος είναι μικροσκοπικό. Δεδομένου ότι ο αέρας δεν μπορεί να φτάσει στον θύλακα, το μίγμα σμήγματος-κερατίνης-νεκρών κυττάρων δεν οξειδώνεται και παραμένει λευκό.
Βλατίδες (< 5 mm): πρόκειται για μικρά, συμπαγή ερυθρά ‘σπυράκια’. Είναι επώδυνα και θερμά στο άγγιγμα. Μπορούν να απορροφηθούν ή να εξελιχθούν σε φλύκταινες.
Φλύκταινες: πρόκειται για φλεγμονώδη κίτρινα ‘σπυράκια’ (> 5 mm) με πυώδες περιεχόμενο και με έναν κόκκινο δακτύλιο γύρω από αυτά.. Μπορούν να αδειάζουν και να απορροφούνται, αλλά έχουν την τάση να επανεμφανίζονται.
Κύστεις: πρόκειται για βαθειές, πυώδεις κυστικές βλάβες που μπορεί να συνοδεύονται και από φαγέσωρες.
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Οζίδια: Τα οζίδια συνήθως συνοδεύουν τις χειρότερες περιπτώσεις ακμής. Είναι μεγάλες, φλεγμονώδεις ή μη, στρογγυλές βλάβες οι οποίες είναι είτε εμφανείς, ή εντοπίζονται κάτω από το δέρμα. Μπορεί να εξελιχθούν σε απόστημα, να σπάσουν και να αφήσουν υπολειμματικά σημάδια.
Ουλές: Δημιουργούνται στις σοβαρές μορφές ακμής λόγω δημιουργίας ινώδους ιστού, μετά την εκδήλωση της φλεγμονής. Ο βαθμός σοβαρότητας των ουλών ακμής εξαρτάται από την έκταση της φλεγμονής και τον τύπο της ακμής. Μπορεί να είναι βαθιές, μικρές, ατροφικές ή υπερτροφικές ουλές, ή, σπανιότερα, μεγάλα χηλοειδή στο πρόσωπο, τον λαιμό ή/και τον κορμό.
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Σε ποιους εκδηλώνεται η ακμή
Αν και είναι συνυφασμένη κυρίως με την εφηβεία, είναι γεγονός πως η ακμή μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε στιγμή της ενήλικης ζωής μας. Ειδικά στις γυναίκες, μπορεί να εμφανιστεί πριν ή και κατά την διάρκεια της εμμηνόπαυσης, ή και κατά την διάρκεια της κύησης. Ακμή παρατηρείται επίσης και σε νεογνά, λόγω της μεταφοράς ανδρογόνων, από την μητέρα στο νεογέννητο.
Πώς θεραπεύεται η Ακμή
Για την αντιμετώπιση της ακμής χρησιμοποιούνται τοπικά σκευάσματα ή φάρμακα από το στόμα. Η επιλογή της κατάλληλης αγωγής από τον δερματολόγο είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας εμφάνισης ουλών.
Για τις ήπιες μορφές της ακμής, η τοπική θεραπεία και ο προσεκτικότερος τρόπος περιποίησης του δέρματος, σε συνδυασμό με τον βαθύ καθαρισμό του προσώπου, είναι συνήθως αρκετά. Οι θεραπείες καθαρισμού του προσώπου από δερματολόγο με τη βοήθεια ειδικού εργαλείου μπορούν να ελαττώσουν σημαντικά τις βλάβες και το σμήγμα της ακμής. Η θεραπεία αυτή αφορά κυρίως φαγεσωρική ακμή και μπορεί να επαναληφθεί καθ’ όλη την πορεία της νόσου.
Η τοπική θεραπεία περιλαμβάνει αντιμικροβιακά, κερατολυτικά και αντιφλεγμονώδη σκευάσματα τα οποία βελτιώνουν τη διαταραγμένη κερατινοποίηση του δέρματος. Σε περιπτώσεις σοβαρότερης και πιο επίμονης ακμής, η συστηματική θεραπεία με χάπια ή ακόμα και ο συνδυασμός τοπικής και συστηματικής θεραπείας κρίνεται καταλληλότερος.
Στη συστηματική θεραπεία χρησιμοποιούνται:
Αντιβιοτικά: τα φάρμακα αυτά, εκτός της αντιμικροβιακής, έχουν και αντιφλεγμονώδη δράση και επομένως περιορίζουν τη φλεγμονή της ακμής. Χορηγούνται για διάστημα τουλάχιστον τριών (3) μηνών ή και μεγαλύτερο, ανάλογα με την βαρύτητα της πάθησης.
Ορμονική θεραπεία: περιλαμβάνει αντισυλληπτικά με αιθινυλοιστραδιόλη.
Ισοτρετινοίνη: πρόκειται για ένα συνθετικό παράγωγο της βιταμίνης Α, το οποίο αποτελεί θεραπεία εκλογής για την οζίδιο-κυστική ακμή , την ακμή που δεν ανταποκρίνεται σε παραδοσιακές θεραπείες, την ακμή που προκαλεί ουλές καθώς και όταν προκύπτουν αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις στον/στην ασθενή εξαιτίας της ακμής και κατ’επέκταση της εμφάνισής του/της.
Άλλες θεραπείες ακμής
Χημικά peeling. Η θεραπεία αυτή αφαιρεί την εξωτερική στοιβάδα της επιδερμίδας με σκοπό την μείωση των σημαδιών και των ουλών που έχουν προκληθεί λόγω ακμής. Στην ενεργό ακμή χρησιμοποιείται το χημικό peeling α-υδροξυ οξέων και σαλικυλικού οξέος και στις ουλές ακμής βαθύτερα peeling όπως το τριχλωροοξικό οξύ.
Φωτοθεραπεία ακμής χωρίς φάρμακα