Καρκίνος του δέρματος
Τι είναι ο καρκίνος του δέρματος
Ο καρκίνος του δέρματος είναι ένα κακοήθες νεόπλασμα που δημιουργείται από τα επιδερμιδικά κύτταρα.
Τα βασικά είδη δερματικού καρκίνου είναι: το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (που ανήκουν στους μη-μελανωματικούς δερματικούς καρκίνους – NMSC) και το μελάνωμα.
Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα
Τι είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα
Πρόκειται για την συχνότερη μορφή καρκίνου του δέρματος. Αντιπροσωπεύει το 75%περίπου του συνόλου των καρκίνων του δέρματος. Είναι ένα νεόπλασμα που δημιουργείται από τα κύτταρα της βασικής στοιβάδας της επιδερμίδας.
Αίτια βασικοκυτταρικού καρκινώματος
Μελέτες δείχνουν ότι η έκθεση στην υπεριώδη (UV) ακτινοβολία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση βασικοκυτταρικού καρκινώματος, που εμφανίζεται συνήθως στην κεφαλή, στον αυχένα και στο πρόσωπο.
Εκτός από τον ήλιο, άλλα αίτια εμφάνισης Βασικοκυτταρικού Καρκινώματος είναι: η έκθεση σε ραδιενεργό ακτινοβολία, η επαφή με το στοιχείο αρσενικό, χρόνιες φλεγμονώδεις βλάβες του δέρματος, παλαιά τραύματα, χρόνιες μολύνσεις του δέρματος, ή ακόμη και παλαιά εγκαύματα. Πλήττει περισσότερο τις μεγαλύτερες ηλικίες, από 66 ετών και άνω, ενώ η συχνότητα εμφανισής του αυξάνεται με την ηλικία, με αιχμή σε ασθενείς ηλικίας 80–89 ετών.
Συμπτώματα βασικοκυτταρικού καρκινώματος
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες μορφές. Συχνά εμφανίζεται ως ένα ροδαλό οζίδιο που επιμένει (οζώδες). Όταν μοιάζει με πληγή που δεν κλείνει εύκολα ονομάζεται ελκώδες. Μπορεί όμως να εμφανιστεί και ως σκουρόχρωμη ελιά (μελαγχρωματικό). Άλλες φορές μοιάζει με λευκή ουλή (τύπου εντοπισμένης σκληροδερμίας), ή μπορεί να μοιάζει με μια ερυθρή επίπεδη πλάκα με απολέπιση (επιφανειακό ΒΚΚ).
Θεραπεία βασικοκυτταρικού καρκινώματος
Αναλόγως του τύπου, υπάρχουν διάφορες προτεινόμενες θεραπείες για την αντιμετώπιση του Βασικοκυτταρικού καρκινώματος, που περιλαμβάνουν :
- την χειρουργική αφαίρεση του όγκου
- την κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο
- την ηλεκτροθεραπεία
- την φωτοδυναμική θεραπεία (PDT)
- την τοπική εφαρμογή φαρμακευτικών ουσιών
- την ακτινοβολία.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα (πλακώδες)
Τι είναι το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
Πρόκειται για έναν κακοήθη όγκο που δημιουργείται από τα πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα (ακανθοκύτταρα) της επιδερμίδας και των εξαρτημάτων του δέρματος.
Αίτια ακανθοκυτταρικού καρκινώματος
Είναι ένας όγκος που αναπτύσσεται στο δέρμα και έχει άμεση σχέση με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Όσο περισσότερο έχει εκτεθεί κάποιος στον ήλιο τόσο μεγαλύτερο είναι το ενδεχόμενο να αναπτύξει Ακανθοκυτταρικό (αλλά και Βασικοκυτταρικό καρκίνο) του δέρματος. Εκτός από τον ήλιο, στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται το θετικό οικογενειακό ιστορικό, η χρήση λαμπών για τεχνητό μαύρισμα (solarium), παλαιά τραύματα, παλαιά εγκαύματα, έλκη δέρματος, χρόνιες μολύνσεις (ιδίως από HPV) καθώς και η λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων.
Συμπτώματα ακανθοκυτταρικού καρκινώματος
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα μπορεί να ξεκινήσει από προκαρκινικές βλάβες ή άτυπους καρκινικούς όγκους. Στις προκαρκινικές αυτές αλλοιώσεις συμπεριλαμβάνονται:
- ακτινινικές (ηλιακές) υπερκερατώσεις: είναι τραχείς, λεπιδωδεις, ή καλυπτόμενες με ΄κρούστες’ δερματικές βλάβες
- ακτινική χειλίτιδα: συνήθως εμφανίζεται ως ξηρότητα και ‘σκασίματα’ στο βλεννογόνο του χείλους. Συνήθως εντοπίζεται στο κάτω χείλος λόγω της άμεσης έκθεσης του στην ηλιακή ακτινοβολία.
- λευκοπλακία: είναι οι λευκές κηλίδες στη βλεννογόνο του στόματος, στη γλώσσα ή στα ούλα. Πρόκειται για μια νόσο που σχετίζεται με μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ,τσιγάρου ή συχνών τραυματισμών στο εσωτερικό του στόματος και μπορεί να οδηγήσει σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
- νόσος Βowen: πρόκειται για μια επιφανειακή καφε-κόκκινη λεπιδώδη πλάκα που μοιάζει με έκζεμα.
Γενικά το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εμφανίζεται συχνά ως μια πληγή ρυπαρή με υπερυψωμένα χείλη. Δεν επουλώνεται με αντιβιωτικές κρέμες, μεγαλώνει σιγά-σιγά και παραμορφώνει την περιοχή.
Θεραπεία ακανθοκυτταρικού καρκινώματος
Tο είδος της αντιμετώπισης, εξαρτάται από τον τύπο, το μέγεθος, το σημείο εντοπισμού, το βάθος του όγκου, την ηλικία και την γενικότερη υγεία του ασθενούς.
- με χειρουργική αφαίρεση: ο ιατρός αφαιρεί ολόκληρο τον όγκο μαζί με την περιβάλλουσα περιοχή, με όρια υγιούς δέρματος για λόγους ασφαλείας. Γίνεται χρήση ραμμάτων. Κατόπιν ο ιστός στέλνεται στο εργαστήριο για να πιστοποιηθεί ότι όλα τα καρκινικά κύτταρα έχουν αφαιρεθεί.
- με διαθερμοπηξία: ο ιατρός αφαιρεί τον όγκο με ξέστρο και στη συνέχεια τον καυτηριάζει, αφενός για να τον αφαιρέσει ολοκληρωτικά και αφετέρου για να σταματήσει την αιμορραγία.
- με κρυοχειρουργική: ο ιατρός καταστρέφει τον ιστό του όγκου παγώνοντάς τον με υγρό άζωτο. Επειδή δεν γίνεται αναισθησία και δεν σημειώνονται αιμορραγίες συνιστάται σε ασθενείς με αιμορραγικές διαταραχές, ή δυσανεξία στην αναισθησία.
- με ακτινοβολία: ο ιατρός κατευθύνει τις δέσμες ακτινών Χ προς τον όγκο. Δεν γίνεται καμία τομή ή αναισθησία. Η θεραπεία διαρκεί από μία εώς τέσσερις εβδομάδες.
- με φωτοδυναμική θεραπεία: ο ιατρός εφαρμόζει έναν φωτοευαίσθητο παράγοντα όπως το 5-αμινολεβουλινικό οξύ (5-ALA) πάνω στον όγκο και στη συνέχεια τα καρκινικά κύτταρα τον απορροφούν. Την επόμενη μέρα ο ασθενής επιστρέφει και με την βοήθεια ενός δυνατού φωτός η προσβεβλημένη περιοχή ενεργοποιείται. Η μέθοδος αυτή ενδείκνυται για τα πρώιμα στάδια του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος, καθώς καταστρέφει τις ακανθοκυτταρικές αλλοιώσεις, ενώ ταυτόχρονα δεν προκαλεί βλάβη στον περιβάλλοντα υγιή ιστό.
- με τοπική εφαρμογή φαρμάκων: Για την αντιμετώπιση των προκαρκινικών αλλοιώσεων ενδείκνυται η εφαρμογή 5-φλουορουρακίλης (fluorouracil 5-FU) και ιμικιμόδης (imiquimod). Ειδικά η δεύτερη ουσία ενισχύει το ανοσοποιητικό για να παραγάγει ιντερφερόνη, η οποία με την σειρά της επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα.
Μελάνωμα
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Τι είναι το μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι μία επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος που αναπτύσσεται από τα μελανινοκύτταρα. Τα μελανινοκύτταρα είναι τα κύτταρα εκείνα τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της χρωστικής (μελανίνης)στην οποία οφείλεται το χρώμα του δερματός μας. Αναπτύσσεται τοπικά αλλά δίνει και μεταστάσεις, τόσο στους λεμφαδένες, όσο και σε απομακρυσμένα όργανα.
Αίτια Μελανώματος
Το μελάνωμα έχει άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον. Ωστόσο σημαντικό ρόλο παίζουν η κληρονομικότητα καθώς και διάφοροι γονιδιακοί παράγοντες.
Οι πιο επικίνδυνοι παράγοντες κινδύνου είναι:
- Η χρόνια έκθεση στον ήλιο. Η απότομη και διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο, π.χ άνθρωποι από την Βόρεια Ευρώπη που εκτείθενται το καλοκαίρι για λίγες μέρες στον ήλιο και καίγονται, επιτείνει τις πιθανότητες να νοσήσει κάποιος από μελάνωμα. Η έκθεση στον ήλιο στην βρεφική και παιδική ηλικία μπορεί επίσης να λειτουργήσει σωρευτικά και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
- Η κληρονομικότητα και το γονιδιακό προφίλ: Οι ασθενείς που έχουν οικογενειακό ιστορικό έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν, ενώ μία μετάλλαξη στο γονίδιο BRAF έχει ενοχοποιηθεί σχετικά με το μελάνωμα.
- Ατομικό ιστορικό μελανώματος. Αν υπάρχει ιστορικό μελανώματος στον ίδιο ασθενή, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ξαναεμφανίσει μελάνωμα.
- Ύπαρξη πολλαπλών σπίλων στο δέρμα (>50). Αν μάλιστα οι σπίλοι είναι δυσπλαστικοί (δύσμορφοι και άτυποι σε χρώμα, σχήμα και μέγεθος), απαιτουν ιδιαίτερη προσοχή
- Ασθενές Ανοσοποιητικό Σύστημα. Ασθενείς που έχουν κάνει χημειοθεραπεία, ή μεταμόσχευση, ή πάσχουν από AIDS ή λέμφωμα, έχουν αυξημένες πιθανότητες για μελάνωμα.
- Το χρώμα του δέρματος. Οι ξανθοί και ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα αν εκτείθενται για μεγάλο διάστημα σε υπεριώδη ακτινοβολία
- Τεχνητό μαύρισμα (Solarium)
Συμπτώματα Μελανώματος
(Η εικόνα προέρχεται από την DermNet New Zealand)
Γενικά το 20-30% των μελανωμάτων σχηματίζεται σε υπάρχουσες ελιές και το υπόλοιπο σε φαινομενικά υγιές δέρμα (de novo). Τα αρχικά στάδια του μελανώματος μπορεί να μείνουν απαρατήρητα. Στην αρχή μπορεί να είναι μία ελιά που ματώνει. Όταν η ελιά αρχίζει να γίνεται ασύμμετρη, ή τα όριά της να είναι ασαφή, ή όταν η διάμετρός της ξεπεράσει τα 6 χιλιοστά, ή αν υπάρχει ανομοιομορφία στο χρώμα και δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες ελιές του σώματος, τότε θα πρέπει να προγραμματιστεί επίσκεψη στον δερματολόγο.
Ένας, εύκολος και καθιερωμένος πλέον οδηγός ανίχνευσης των πρώιμων προειδοποιητικών σημείων του μελανώματος αποτελεί η «Αλφαβήτα του Μελανώματος» (ABCDE), όπου τα 5 πρώτα γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου αντιστοιχούν σε:
Α για την ασυμμετρία (ASYMMETRY) – Οι καλοήθεις σπίλοι είναι σχεδόν πάντα συμμετρικοί με ομαλό σχήμα και στρογγυλό ή οβάλ περίγραμμα, σε αντίθεση με τους κακοήθεις που είναι ασύμμετροι με ακανόνιστες παρυφές.
Β για το όριο (BORDER) – Ένας καλοήθης σπίλος έχει λεία και ομαλά όρια, σε αντίθεση με τον κακοήθη σπίλο που έχει ασαφή και ανώμαλα όρια.
C για το χρώμα (COLOR) – Οι περισσότεροι σπίλοι έχουν ομοιόμορφο χρώμα. Εάν ένας σπίλος έχει διχρωμία, τριχρωμία, ή πολυχρωμία τότε καλό είναι να εκτιμηθεί από τον Δερματολόγο.
D για τη διάμετρο (DIAMETER) – Η διάμετρος ενός κακοήθους σπίλου είναι συνήθως μεγαλύτερη από 6mm.
E για την εξέλιξη ή την αλλαγή (EVOLVING) – Αν ένας σπίλος αρχίσει να μεγαλώνει, να αλλάζει χρώμα ή να ματώνει, αυτά αποτελούν καμπανάκι κινδύνου και είναι σημαντικό να μην καθυστερήσει η επίσκεψη στο γιατρό.
Θεραπεία Μελανώματος
Ο βασικός τρόπος θεραπείας του μελανώματος, είναι η χειρουργική επέμβαση. Γίνεται πάντα χειρουργική αφαίρεση της βλάβης με σε υγιή όρια γύρω από αυτήν, ώστε να είμαστε σίγουροι πως δεν έχουν παραμείνει καρκινικά κύτταρα στην περιοχή. Επίσης μπορεί να γίνει έλεγχος του λεμφαδένα φρουρού. Αν ο λεμφαδένας αυτός δεν έχει προσβληθεί, συνήθως δεν χρειάζεται κάποια επιπλέον χειρουργική πράξη. Αν έχει προσβληθεί, συνιστάται επιπλέον αφαίρεση των γειτονικών λεμφαδένων. Η λοιπή θεραπεία θα εξαρτηθεί από την σταδιοποίηση της νόσου σε συνεργασία με τον ογκολόγο, ή και τον ακτινολόγο και μπορεί να περιλαμβάνει χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία καθώς και ανοσοθεραπεία.